پایگاه خبری فولاد ایران - هجدهم اردیبهشت‌ماه سال گذشته بود که دونالد ترامپ فرمان خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌های یک‌جانبه علیه جمهوری اسلامی ایران را امضا کرد. اکنون خروج یک‌جانبه و بحث‌برانگیز ایالات متحده از این موافقت‌نامه بین‌المللی در آستانه یک‌سالگی است و دولتمردان آمریکا اعلام کرده‌اند که قصد دارند در سالروز خروجشان از برجام گام‌های جدیدی در تشدید فشارهای نامشروع بر ایران بردارند. مقامات آمریکای اعلام کردند با همین رویکرد معافیت هشت کشور چین، هند، ژاپن، کره، تایوان، ترکیه، یونان و ایتالیا از تحریم خرید نفت ایران بعد از ماه می تمدید نخواهد شد. این موج خبری همسو با ادعای ترامپ مبنی بر صفر کردن صادرات نفت ایران به راه افتاده تا همزمان فشار رسانه‌ای و اقتصادی بر ایران را افزایش دهد. حال واکنش بازار ارز به موج اخبار لغو معافیت نفتی چه خواهد بود؟
?آمار منتشره در رسانه‌های مختلف حاکی از نزول میانگین صادرات روزانه نفت ایران به حدود یک میلیون بشکه از نوامبر 2018 تا مارس 2019 است. این مقدار صادرات نفت ایران در حالی انجام می‌شود که هشت کشور اصلی خریدار نفت ایران از رعایت تحریم‌های نفتی موقتاً معاف بودند. حال که معافیت کشورهای هشت‌گانه تمدید نشده، انتظار می‌رود مقدار فروش نفت ایران با یک شوک منفی قابل ملاحظه مواجه شود.
?تحلیلگران مختلف مقدار صادرات نفت ایران پس از اتمام معافیت کشورهای هشت‌گانه را بین 450 تا 850 هزار بشکه در روز پیش‌بینی کرده‌اند که میانگین آن 650 هزار بشکه در روز است. بنابراین با توجه به پیش‌بینی اداره اطلاعات انرژی آمریکا از میانگین 65دلاری هر بشکه نفت برنت در سال جاری، رقم صادرات نفتی ایران برای کل سال 98 حدود 15 میلیارد دلار خواهد بود که این رقم کمتر از یک‌چهارم صادرات نفتی سال 96 و حتی کمتر از صادرات نفتی سه‌ماهه اول سال 97 است. به عبارت دیگر انتظار می‌رود با لغو معافیت نفتی کشورهای هشت‌گانه، شاهد یک انقباض قابل توجه در منابع ارزی حاصل از صادرات نفت باشیم.
?در سمت عرضه بازار ارز، با توجه به ظرفیت 30 میلیارددلاری صادرات غیرنفتی و کاهش درآمدهای نفتی به سطح 15 میلیارد دلار، کل عرضه ارز رقمی در حدود 45 میلیارد دلار برآورد می‌شود. در نتیجه در سطح فعلی نرخ دلار، بازار ارز با کسری پنج میلیارددلاری مواجه خواهد بود که این کسری به معنای صف سنگین تقاضا بودهفشار قابل ملاحظه‌ای را بر نرخ ارز وارد خواهد کرد. فشار روی نرخ ارز تا آنجا ادامه خواهد یافت که بخشی از تقاضای واردات به دلیل گران شدن ارز، عقب‌نشینی کرده و تقاضای واردات به 45 میلیارد دلار کاهش یابد.
?لغو معافیت نفتی کسری بودجه دولت را تعمیق خواهد کرد که تعمیق کسری بودجه، فشار بر دولت را برای افزایش نرخ ارز رسمی تشدید می‌کند. افزایش نرخ ارز نیز می‌تواند در ثبات شکاف نرخ ارز رسمی و بازار، منجر به افزایش نرخ ارز در بازار شود. از این‌رو شوک منفی لغو تحریم‌ها نه‌تنها از طریق تاثیر بر تراز پرداخت‌ها بلکه از کانال تعمیق کسری بودجه دولت نیز نرخ ارز را تحت فشار افزایشی قرار می‌دهد.
?آنچه تاکنون مورد بررسی قرار گرفت، مربوط به عرضه و تقاضای معاملاتی ارز بود که همواره در بازار حضور داشته و عوامل بنیادی تعیین نرخ ارز تعادلی هستند. اما در دوره‌هایی که اقتصاد ایران با تلاطم و ریسک بالا مواجه می‌شود، عرضه و تقاضای سفته‌بازی نیز با انگیزه پوشش ریسک تورم یا کسب منفعت از نوسانات، وارد بازار می‌شود. این نوع تقاضا بیش از آنکه بر مبنای تحلیل وضعیت بنیادی اقتصاد و تراز پرداخت‌ها رفتار کند، بر پیش‌بینی رفتارهای توده‌ای معامله‌گران استوار است. عامل اصلی شکل‌دهی به رفتار توده‌ای معامله‌گران در این شرایط، روند انتشار اخبار است.
✍️سعید داراب/ تحلیلگر اقتصادی
تجارت_فردا
