میزان صادرات فولاد ایران در مقایسه با سایر کشورها را رقم چشمگیری نمی باشد. از جمله عوامل موثر بر این موضوع می توان به شرایط حاکم بر تجارت جهانی یا سهمیه بندی صادرات و قانون منع صادرات اشاره نمود. هرچند قانون منع در یک بازه زمانی بسیار کوتاه بر ایران اعمال شد، اما در این مدت کوتاه سایر رقبا جایگزین شدند و کشور ایران برای بدست آوردن موقعیت خود مجبور به پرداخت هزینه های زیادی بود.بعد از آن، قانون منع صادرات برای ایران حذف شده و سهمیه بندی فصلی و ناچیز جایگزین شد. هرچند وضعیت صادرات فولاد در ایران در حال بهبودی است، اما آن گونه که باید جایگاه خود را در صادرات تیر آهن به دست نیاورده است، به همین خاطر دولت مجبور شد روی برخی از محصولات وارداتی فولادی تعرفه بالاتری را وضع نماید.
همان گونه که می دانید، یکی از مهم ترین صادرات کشور ما نفت می باشد که از طریق آن ارز خارجی و بخش عمده ای از کالاهای سرمایه ای تامین می شود. تهیه ماشین آلات خارجی نیاز به ارز خارجی دارد. پیش بینی می شود با تغییرات مثبت قیمت نفت، صادرات کالاهای مختلف از جمله آهن آلات در ایران افزایش یابد. علاوه بر این، افزایش درآمدهای نفتی می‌تواند باعث شود که دانش و تکنولوژی های روز دنیا به بخش تولید ایران وارد شود و همین امر می تواند روی رشد صادرات فولاد ایران نیز تاثیر بگذارد. اما بر اساس آمارهای منتشر شده، همواره رشد قیمت نفت منجر به افزایش صادرات در بخش های مختلف نشده است، در واقع زمانی نرخ صادرات فولاد ایران افزایش پیدا خواهد کرد که یک سیستم ارزی ثابت در کشور وجود داشته باشد، چرا که ورود ارز خارجی ممکن است منجر به نقدینگی شود و این امر می تواند روی ایجاد تورم داخلی تاثیر زیادی داشته باشد و هزینه تولید کالاهای مختلف برای تولید کنندگان داخلی گرانتر تمام شود. با توجه به این شرایط، در بازار جهانی صادرات رقبا محصولات خود را با قیمت پایین تری به فروش میرسانند و همین امر موجب شده است نرخ صادرات فولاد ایران با افت شدیدی مواجه شود.
واردات و صادرات فولاد
در حالت کلی، در کشور ایران واردات فولاد نسبت به صادرات آن نرخ بالاتری دارد، بنابراین ایران جزو کشورهای وارد کننده فولاد به حساب می آید. آمار صادرات فولاد و واردات آن در ایران در یک بازه سه ساله مورد بررسی قرار گرفته است و در سال های ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۵، نرخ صادرات فولاد ایران با رشد ۴۳ درصدی مواجه شد، اما در مقابل، واردات آن نیز ۱۰ درصد افزایش یافت. در سال ۱۳۸۵ تا سال ۱۳۸۷ به دلیل شرایط سخت اقتصادی بین الملل، آمار صادرات آهن افت شدیدی پیدا کرد. این نرخ با رشد منفی ۲۷ درصدی مواجه شد و از طرفی واردات آهن آلات نیز به میزان چشمگیری افزایش یافت. اما در سال ۱۳۸۷ تا سال ۱۳۹۵ کشور ایران دوباره جایگاه خود را در صادرات آهن پیدا کرد. از جمله دلایل این امر می توان به افزایش نرخ ارز اشاره نمود. البته رکود شدید بازارهای داخلی نیز در این روند بی تأثیر نبوده است. اگر کشور ایران با تحریم های بین المللی روبرو نبود، قطعاً صادرات فولاد رشد بیشتری را به دنبال داشت. در سالهای ۱۳۸۷ تا ۱۳۸۹ نرخ واردات فولاد در ایران به علت ساخت طرح های مسکن مهر افزایش یافت. البته افزایش تقاضای داخلی نیز در این امر بی تاثیر نبود.
آمار صادرات فولاد نشان می دهد که کشور ایران با کشورهای خاورمیانه رابطه تجاری بهتری نسبت به سایر کشورها دارد. به همین خاطر، عمده صادرات آهن آلات ایران به این کشورها بوده است.
صادرات محصولات فولاد به تفکیک
صادرات محصولات تخت
متاسفانه در سال های ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۵ صادرات محصولات تخت در ایران با کاهش ۱۶ درصدی روبرو شد و این در حالی است که در کشورهایی مانند ایتالیا و امارات متحده عربی به رشد چشمگیری در صادرات فولاد رسیدند.
صادرات محصولات طولی
در سالهای ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۴ صادرات این محصولات ۴۴ درصد رشد داشت و این میزان در سال ۱۳۹۵ سه درصد افزایش یافت. در حالت کلی، طی سال های اخیر صادرات محصولات تولیدی در ایران با رشد چشمگیری مواجه شده است. در این زمینه، کشورهای چین و ترکیه اصلی ترین رقبای ایران هستند، چرا که حدود ۳۰ درصد از واردات کشورهای هدف از طریق این کشورها تامین می شود.
چالش های پیش رو صادرات فولاد در ایران
افزایش نرخ صادرات تاثیر بسیار مثبتی روی ایجاد اشتغال، تغییرات تکنولوژی و کارایی و تخصیص منابع خواهد داشت و در سال های اخیر، صادرات غیر نفتی ایران از جمله فولاد همواره مورد بررسی قرار گرفته است. اما متاسفانه چالش هایی مانند تحریم های اقتصادی، بازاریابی نامناسب و تغییرات شدید نرخ ارز، همواره پیش روی این امر بوده است.
