نحوه تشخیص استیل 304 با 316

نحوه تشخیص استیل 304 با 316 تنها با نگاه‌کردن به ظاهر آن‌ها امکان‌پذیر نیست؛ زیرا هر دو از خانواده فولادهای آستنیتی بوده و کاملاً شبیه هم دیده می‌شوند. تفاوت واقعی این دو گرید در ترکیب شیمیایی آن‌هاست؛ جایی که استیل 316 با داشتن 2 تا 3 درصد مولیبدن و نیکل بیشتر، مقاومت بالاتری در برابر خوردگی ارائه می‌دهد. به همین دلیل، برای تشخیص قطعی باید از روش‌های علمی مانند آنالیز XRF یا OES، تست مولیبدن و بررسی گواهینامه MTR استفاده کرد.
این مقاله از آهن آلات شهر آهن به‌صورت مرحله‌به‌مرحله توضیح می‌دهد که چگونه بدون اتلاف وقت و با ساده‌ترین ابزارها، 304 و 316 را از هم تشخیص دهید و از اشتباهات رایج بازار در امان بمانید.

نحوه تشخیص استیل 304 و 316 چگونه است؟

همان‌طور که اشاره شد، تفاوت کلیدی بین استیل 304 و 316 در حضور مولیبدن (Mo) در گرید 316 است. استیل 304 دارای حدود 18% کروم و 8% نیکل است (18/8)، در حالی که استیل 316 علاوه بر این عناصر، حاوی 2 تا 3 درصد مولیبدن و کمی نیکل بیشتر (10 تا 14 درصد) است. این تفاوت در ترکیب، تشخیص این دو را از طریق روش‌های سنتی ناممکن می‌سازد. برای تشخیص قطعی، باید از روش‌هایی استفاده کرد که ترکیب شیمیایی یا حداقل، حضور عنصر مولیبدن را تأیید کنند.

۱. آنالیز شیمیایی با دستگاه درصد عناصر (XRF یا OES)

بدون شک، دقیق‌ترین و مطمئن‌ترین نحوه تشخیص استیل 304 با 316، استفاده از دستگاه‌های آنالیز شیمیایی است. این دستگاه‌ها در عرض چند ثانیه، ترکیب دقیق شیمیایی فولاد را تعیین می‌کنند.

• دستگاه XRF (X-ray Fluorescence): این روش غیرمخرب با تاباندن اشعه ایکس به سطح فلز، عناصر موجود و درصد آن‌ها را با دقت بسیار بالا مشخص می‌کند. حضور و میزان مولیبدن به راحتی توسط این دستگاه تعیین می‌شود و نتیجه آزمایش، گرید استیل را قطعاً مشخص خواهد کرد.
• دستگاه OES (Optical Emission Spectrometry): در این روش، نمونه تحت قوس الکتریکی قرار گرفته و نور منتشرشده از آنالیز می‌شود. OES نیز دقت بسیار بالایی دارد و معمولاً در کارخانجات تولیدی و آزمایشگاه‌های کنترل کیفی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

اگر ترکیب زیر ثبت شود، گرید به‌طور قطعی مشخص می‌شود:

اگر از تأمین‌کننده‌ای مانند شهرآهن خرید می‌کنید، بهترین و ساده‌ترین راهکار، درخواست گواهینامه فنی مواد (MTR - Material Test Report) است که آنالیز شیمیایی و گرید محصول را تضمین می‌کند.

2. تست با آهنربا (تشخیص اولیه، نه قطعی)

هر دو گرید استیل 304 و 316 به صورت استاندارد، در دسته‌بندی فولادهای آستنیتی قرار می‌گیرند و ذاتاً «نگیر» هستند، به این معنی که نباید جذب آهنربا شوند. با این حال، استفاده از آهنربا می‌تواند یک سرنخ اولیه مهم به شما بدهد:

اگر نمونه به‌شدت جذب آهنربا شد، احتمالاً استیل آستنیتی (مانند 304 یا 316) نیست، بلکه یک استیل فریتی (مانند سری 400) یا حتی آهن معمولی است.

اگر نمونه جذب آهنربا نشد، می‌تواند استیل 304 یا 316 باشد. نکته: سردکاری شدید (خم‌کاری، کشش و ...) می‌تواند در استیل‌های آستنیتی خاصیت مغناطیسی ضعیفی ایجاد کند، اما این خاصیت معمولاً ضعیف و سطحی است.

این تست تنها برای رد کردن گریدهای مغناطیسی (مانند استیل 430) مفید است، اما برای تشخیص استیل 304 و 316 از یکدیگر کاملاً ناکافی و بی‌اعتبار است.

۳. تست مولیبدن (Mo Test)

از آنجایی که تفاوت اصلی بین این دو استیل در عنصر مولیبدن است، یکی از روش‌های نیمه‌آزمایشگاهی پرکاربرد، استفاده از کیت‌های تست مولیبدن است. این کیت‌ها معمولاً شامل یک محلول شیمیایی خاص هستند:

• نحوه اجرا: یک قطره از محلول روی سطح استیل قرار داده می‌شود (گاهی نیاز است سطح کمی ساب زده شود).
• نتیجه: در حضور عنصر مولیبدن (استیل 316)، محلول دچار تغییر رنگ (معمولاً قرمز، قهوه‌ای یا بنفش) می‌شود. در صورت عدم وجود مولیبدن (استیل 304)، رنگ تغییر نمی‌کند یا تغییر متفاوتی مشاهده می‌شود.

از Gangsteel در تشریح روش تست مولیبدن آمده است:
در تست مولیبدن، اگر محلول هیچ تغییری در رنگ ندهد یعنی قطعه از نوع 304 است؛ اما اگر رنگ محلول به زرد یا سبز متمایل شود، نشان می‌دهد که استیل 316 است.

این روش به نسبت تست‌های آزمایشگاهی کامل، سریع‌تر و ارزان‌تر است و می‌تواند یک تشخیص استیل 304 و 316 نسبتاً قابل اعتماد را در محل ارائه دهد. اما برای استفاده صحیح، نیاز به دقت و درک درست واکنش‌های شیمیایی دارد.

4. تشخیص با اطلاعات فیزیکی و مکانیکی

در اسناد فنی معمولاً خواص فیزیکی و مکانیکی استیل بر اساس استانداردهای ASTM A240 و EN 10088 ثبت می‌شود. این داده‌ها شامل استحکام، سختی و خواص حرارتی هستند، اما برای تشخیص میدانی گرید 304 و 316 کافی نیستند. اختلاف این خواص بسیار جزئی است و قابل مشاهده یا اندازه‌گیری سریع نیست. بنابراین این اطلاعات فقط به‌عنوان مکمل گزارش آنالیز شیمیایی استفاده می‌شوند.

5. بررسی قیمت به‌عنوان نشانه کمکی

در بازار آهن‌آلات، قیمت استیل 316 به دلیل دارا بودن مولیبدن و درصد نیکل بالاتر، همیشه و به‌طور قابل ملاحظه‌ای گران‌تر از استیل 304 است. بنابراین، اگر قیمت پیشنهادی برای یک محصول (مانند ورق استیل 304 و 316) اختلاف بسیار کمی داشته باشد یا حتی با هم برابر باشد، باید با شک و احتیاط به کیفیت و گرید اعلامی نگریست.

تفاوت قیمت می‌تواند به‌عنوان یک فاکتور هشداردهنده عمل کند، اما هرگز نمی‌تواند جایگزین روش‌های علمی و آزمایشگاهی شود. خرید از یک مرکز معتبر و شناخته‌شده مانند شهرآهن که اصالت محصول و گواهینامه‌های آن را تضمین می‌کند، مهم‌ترین راه برای دور زدن تقلب‌های احتمالی است.

نکاتی برای تشخیص انواع استیل از هم

برای اطمینان از خریدی که انجام می‌دهید و برای جلوگیری از خطاهای فاحش در پروژه‌های صنعتی و ساختمانی، این نکات تخصصی را در نظر بگیرید:

• هدف کاربرد: اگر قرار است لوله استیل یا میلگرد استیل در محیط‌های خورنده، آب دریا، نزدیک به سواحل یا در صنایع شیمیایی با اسیدها به کار رود، فقط ورق استیل 316 را انتخاب کنید. اگر محیط عادی، خانگی یا معماری است، استیل 304 کافی و مقرون‌به‌صرفه خواهد بود.
• جوشکاری: گریدهای کم‌کربن (L) مانند 304L و 316L مقاومت بهتری در برابر خوردگی بین‌دانه‌ای بعد از جوشکاری دارند.
• گواهینامه: همیشه گواهی MTR را از فروشنده درخواست کنید. این سند، شناسنامه محصول شماست و بهترین مدرک برای اثبات گرید خریداری شده است.
• ظاهر: به‌خاطر داشته باشید که به لحاظ ظاهری، هیچ راهی برای تشخیص استیل 304 با 316 وجود ندارد و هر تلاشی برای این کار، صرفاً وقت تلف کردن است. تفاوت در ریزساختار و ترکیب شیمیایی است، نه ظاهر!

معتبرترین و قطعی‌ترین روش تشخیص استیل 304 از 316، آنالیز دقیق عناصر با XRF یا OES است. تست مولیبدن روشی سریع و کاربردی برای محیط‌های کارگاهی است و سایر روش‌ها بیشتر نقش تکمیلی دارند.

اگر قصد خرید استیل دارید، همیشه گواهی آنالیز شیمیایی (MTR) را از فروشنده دریافت کنید تا از اصالت گرید مطمئن شوید؛ همچنین هنگام استعلام قیمت ورق mo40 یا هر گرید دیگر، حتماً این گواهی را به‌عنوان معیار اصلی ارزیابی اصالت محصول بررسی کنید.